Soms lijkt het helemaal niet zo op elkaar, maar mag het toch niet.
Ik blogde onlangs over het tegendeel. En ik zeg het nu nog maar een keer …. Het vaststellen van een IE-inbreuk is (bijna) nooit een vooraf uitgemaakte zaak. Dirk Visser schreef er “lang geleden” zijn oratie over. Het ABC van iedere IE-inbreuk. Een mooi analyserend overzichts”werk”. Lees hier maar in het kort en in zijn eigen woorden over die twee basis-emoties in het IE-recht: “vernieuwen is goed” en “nabootsen is slecht”.
In deze blog geef ik vier recente voorbeelden die “wel inbreuk” opleverden. Het is allemaal ook uit te leggen, maar vooraf evenzeer lastig in te schatten. De voorbeelden kwam ik tegen in het ABC-tje 45 van Abcor juni 2022. Precies de andere kant op dus. Precies wat het merkinbreuk-probleem typeert. De voorbeelden gaan over een streep van Puma, de Barbie-pop, het VW-busje en de naam van John Lennon. Bij alle vier vraag ik me dan op voorhand af of het iconische karakter zo langzamerhand niet zou moeten leiden tot een “verval in het publiek domein”. Bij Nijntje pleitte ik daar eerder ook al voor. Merkenrechtelijk bestaat dat (nog) niet. Komt nog wel …..
Als het om een (merk)naam gaat kan ik de exclusiviteit nog wel begrijpen. Adidas, Barbie en Volkswagen zijn “gewoon” namen. Wanneer die worden “nagevolgd” leidt dat in sterke mate tot herkomstverwarring. En daar is niemand bij gebaat. De merkhouder niet, maar ook de consument/afnemer niet.Vanuit een economisch perspectief is dan de markttransparantie in het geding. Heel anders ligt dat bij vormen en kleuren. Alles heeft een vorm dan wel een kleur. Daar ligt de herkomst-kerkenning per definitie minder voor de hand. Kleuren en vormen als merken zijn wel begrijpelijk, maar liggen minder voor de hand. Er was een tijd dat kleuren helemaal niet als merk beschermd konden worden. Later kon dat helemaal wel. Tegenwoordig kan het geclausuleerd. Beetje jojo-effect. Bij vormen gelden allerlei beperkingen die bij namen niet gelden. Als object van bescherming moet je dus een beschermings-verschil maken tussen namen, kleuren en vormen.
Het soort object dat voor merkenrechtelijke bescherming in aanmerking komt is overigens gestaag gegroeid (een algemene IE-tendens). Inmiddels spreken we over niet-traditiopnele merken, zoals het positiemerk, het geluidsmerk en het bewegingsmerk. Drie keer met mijn knokklels op een tafel slaan mag dan straks niet meer. Immers …. precies ….. voor de ouderen onder ons …. Oisterwijk Meubelen. De vrije ruimte wordt steeds verder ingeperkt. Het publiek domein wordt steeds kleiner. Voor mij: for worse. Maar dat is een IE-perspectief dat lang niet iedereen zal (willen en kunnen) delen.
Puma
Zijn de strepen van Puma nu een merk of gewoon een teken van snelheid en versiering? Kun je 1, 2 of 3 strepen monopoliseren en uit het publiek domein halen? Het leidde tot vele juridische procedures.
In 1960 heeft Puma een internationale merkregistratie gedaan van het logo dat zij in 1958 heeft ontworpen: de formstrip. Nadien heeft Puma ca 90 formstrip-merken geregistreerd met gelding in de Benelux of de Europese Unie. Puma stelt dat het hier gaat om een seriemerk.
Monshoe is een groothandel in damesschoenen en aanverwante producten. Het bedrijf ontwerpt en ontwikkelt Monshoe schoenen die zij grotendeels zelf verhandelt. Monshoe verkoopt haar damesschoenen onder de merken Shoecolate en Pearlz. De schoen Shoecolate wordt aangeboden in diverse kleurstellingen. Puma stelt dat Monshoe inbreuk maakt op haar bekende formstripmerk. Monshoe weerspreekt dit en stelt dat de versiering die zij aanbrengt op de sneakers niet is bedoeld als merkaanduiding en door het publiek overwegend ook niet zo wordt opgevat..
De rechtbank is van oordeel dat de formstripmerken deel uitmaken van een bekende merkenfamilie. De formstrip wordt sinds 1960 gebruikt op artikelen en Pume besteed aanzienlijke reclamebudgetten om het merk onder de aandacht te brengen bij het publiek. Dit lange en intensieve gebruik heeft ertoe geleid dat de formstrip algemeen bekend is in de markt. De formstripmerken bestaan uit een enkele niet onderbroken streep met aan een uiteinde een ronde kromming die van links beneden naar rechtsboven loopt (waarbij het verticale deel korter is dan het horizontale deel en de streep loopt vanaf de achterkant van de schoen tot aan de voorvoet). Ook bestaat gevaar voor verwatering van de reputatie van het familiemerk en daarmee ook van de familie deel uitmakende Formstripmerken. En dus: inbreuk (bron tekst en beeld; Abcor).
Barbie
Mattel is al ruim 60 jaar producent van de Barbie modepop. Als Jieyang Defa Industry modelbescherming aanvraagt in de Europese Unie van een vergelijkbaar poppenhoofd, start Mattel daartegen een nietigheidsprocedure. Een model kan alleen beschermd worden als het nieuw is en eigen karakter heeft. Dit model mist eigen karakter (wekt geen andere algemene indruk) gezien de Barbie CEO Sculpture uit 2008.
De zaak komt uiteindelijk bij het Gerecht. De wederpartij stelt dat ze de pop wel zo moet vormgeven omdat dit een trend is waar ze niet van kan afwijken. Het moet dus wel een pop zijn met een licht huidskleur, ovaal gezicht et cetera. Het Gerecht is het daar niet mee eens en stelt dat een ontwerper een pop op vele manieren kan vormgeven. De enige beperking is, dat het om een menselijk figuur moet gaan. Het gedeponeerde model heeft dezelfde lichte huidskleur, ovaal gezicht, licht gebogen bruine wenkbrauwen, blauwe ogen, zwarte wimpers, dunne lippen met kleine glimlach, smalle neus en dezelfde expressie.
Er zijn een paar verschillen, zoals de iets andere vorm van de kale schedel. Bij normaal gebruik wordt het hoofd op een poppenlichaam gezet en krijgt de pop een pruik op. Dan vallen die verschillen weg. De overige kleine verschillen zijn onvoldoende om een andere algemene indruk te geven. Het model mist daardoor inderdaad eigen karakter. Het aangevraagde model is nietig. (bron tekst: Abcor; bron beeld: uitspraak.)
Volkswagen
De vorm van een product kan beschermd worden als merk. Het moet dan significant afwijken van wat er in de markt aanwezig is of heel erg bekend zijn geworden (ingeburgerd). Volkswagen vraag met succes bescherming een vormmerk aan voor de legendarische Volkswagen bus. Als er een aanvraag wordt gedaan voor het logo Cultcamper, maakt Volkswagen daar succesvol bezwaar tegen op basis van haar vormmerk.
De Board of Appeal van het EU merkenbureau besluit dat het merk inderdaad onderscheidend is door de karakteristieke gedeelde voorruit, de v-vormige motorkap en de lampen aan weerszijden. Het aangevraagde merk is vrijwel identiek aan het vooraanzicht. De merken zijn overeenstemmend. Consumenten kunnen denken dat dit een nieuw merk is van Volkswagen. Het merk wordt daarom geweigerd. (bron tekst en beeld: Abcor)
John Lennon
In 2015 starten twee jonge ondernemers Kever Genever. Vorig jaar zijn er vier kant-en-klaar mixen gelanceerd in halve liter blikken. Voor de mix met citroen, lemon, siroop en water is de naam John Lennon bedacht. Dit voorjaar valt er een sommatie op de mat namens Yoko Ono. Zij is niet gecharmeerd van dit initiatief. De naam JOHN LENNON is gewoon als merk geregistreerd voor een breed scala aan producten, waaronder drank.
Al eerder is er een vergelijkbare zaak geweest tegen John Lemon gin uit Polen. Die naam is toen gewijzigd in On Lemon. Gek dat alle online artikelen hierover blijkbaar niet gevonden zijn tijdens de naamcreatie. Je zou toch verwachten dat bij naamscreatie niet alleen het merkenregister wordt gecontroleerd op bestaande merken maar dat dan ook bij Google gecheckt wordt of er niet een vergelijkbaar bedrijf al bestaat. De advocaat van Yoko Ono geeft aan dat zij niet wil dat de naam John Lennon wordt vercommercialiseerd. (bron tekst en beeld: Abcor)